Relatieproblemen oplossen? Begin met deze 4 gedragspijlers

Voordat je relatieproblemen kunt oplossen is het belangrijk dat je een relatie leert beoordelen, zodat je kunt bepalen wat er ontbreekt of niet goed gaat. In dit artikel leggen we uit welke gedragspijlers onder iedere relatie liggen en hoe je aan problemen kunt werken.

Wat is een relatie?

We hebben vaak wat romantische ideeën bij de relaties met onze partner, naasten, vrienden of collega’s op het werk. Een relatie lijkt iets dat zich op een magische manier tussen twee mensen afspeelt. Daarmee lijkt een relatie soms zelfs een eigen leven te leiden, dat bijvoorbeeld ook zelf ‘therapie’ moet krijgen als het niet goed functioneert. Voordat we toekomen aan het oplossen van problemen, eerst uitleg over wat een relatie is.

Een relatie is datgene dat tussen twee mensen in hangt. Het is het resultaat van het gedrag van de twee personen die betrokken zijn. Als een relatie werkt is dat te danken aan de optelsom van de gedragingen tussen de twee. Op het moment dat een relatie in de problemen komt, dan is dat aan een of beide personen te wijten. In de praktijk is een goede relatie een systeem waarin twee mensen gereguleerd samenwerken. Zij zien hun verwachtingen matchen en ervaren voldoende positieve consequenties.

Hoe ontstaan problemen in een relatie?

Nu we weten dat een relatie samenhangt met concreet gedrag, kunnen we relatieproblemen altijd verklaren. Want wat beide personen te doen hebben in een relatie, ligt vast. Dit noemen wij de 4 gedragspijlers van een relatie. Zonder die kennis blijf je voortdurend in dezelfde problemen terecht komen samen en verloopt het proces van ruzie maken bijvoorbeeld vaak op dezelfde manier. Als je de trend in een relatie kunt doorzien, kun je problemen oplossen.

Hoe kijken de drie wetenschappen naar problemen in een relatie?

De sociale psychologie stelt dat relatieproblemen ontstaan wanneer verwachtingen, rollen en hechtingspatronen met elkaar botsen. Mensen reageren niet zozeer op de praktische situatie die zich voordoet, maar op hoe zij de ander en de situatie beleven. Die interpretatie leidt tot verkeerde aannames, die zich weer opstapelen tot vaste misverstanden.

De toegepaste gedragsanalyse stelt dat relatieproblemen het gevolg zijn van onvoldoende positieve consequenties. Het gedrag van de een, veroorzaakt consequenties voor de ander. Als die consequenties negatief worden ervaren, komt daar weer gedrag uit voort van de ander. Die persoon verzet zich namelijk tegen het gedrag van de ander. Als de gedragingen keer op keer hetzelfde blijven, worden keer op keer dezelfde consequenties ervaren.

De neurowetenschap stelt dat relatieproblemen beginnen wanneer het zenuwstelsel de ander niet meer als veilig maar als bedreigend gaat interpreteren. Zodra dat gebeurt schakelen hersenen over op verdediging, waardoor verbinding, nuance en empathie naar de achtergrond verdwijnen. ‘Flight’, ‘flight’ of ‘freeze’ wordt tijdens relatieproblemen dan de situatie.

De 4 gedragspijlers van een gezonde relatie

Om relatieproblemen te kunnen voorkomen is nodig dat we begrijpen wat een gezonde relatie maakt. Bij De Gedragscoach hanteren we hiervoor de ‘4 V’s’. Alleen als er sprake is van allevier (!) de V’s is er sprake van een relatie. Als een of meerdere van de 4 gedragspijlers ontbreken, dan is er geen relatie maar een ‘verstandhouding’.

Verbinding. Dit is de basis. Twee mensen die contact leggen, staan met elkaar in verbinding. Dat kan op duizenden verschillende manieren. De eigenschappen van de verbinding die iemand legt, is bepalend voor de kwaliteit van de relatie. Sommige mensen leggen op een oprechte, authentieke en open manier verbinding. Zij hebben een ontwikkeld gevoelsleven en hun emoties onder controle. Andere mensen zijn niet oprecht, laten informatie achterwege, verdraaien de feiten of liegen tijdens het Verbinden met anderen. Een zwak ontwikkeld gevoelsleven of een gebrek aan emotionele regulatie maken de Verbinding vaak tot een probleem.

Vertrouwen. Vertrouwen volgt een goede Verbinding. We praten eenvoudig over het woord Vertrouwen, maar dat blijkt het niet te zijn. Veel mensen kunnen niet Vertrouwen en ervaren geen Vertrouwen. Je moet namelijk eerst jezelf kunnen Vertrouwen, voordat je een ander kunt Vertrouwen. Vertrouwen doe je niet part-time, maar fulltime en dit gevoel blijkt ook letterlijk een baan in de hersenen te vormen. Sommige mensen hebben voldoende zelf-vertrouwen en kunnen daardoor eenvoudig anderen Vertrouwen. Zij ervaren veiligheid binnen relaties, waardoor zij zichzelf kunnen laten zien. Andere mensen hebben een kwetsbaar zelfbeeld en starten vanuit wantrouwen richting anderen. Zij vinden dat de ander zich eerst moet bewijzen, voordat Vertrouwen gegeven kan worden.

Verantwoordelijkheid dragen. Nu er Verbinding is en we Vertrouwen hebben gesteld in de ander, kunnen we overgaan tot stap 3. Het geven van Verantwoordelijkheid. Verantwoordelijkheid als partner, als naaste, als vriend of als collega; we hebben allerlei rollen in het leven en bij die rollen horen bepaalde Verantwoordelijkheden. We gaan in de praktijk vrij snel over tot het geven van Verantwoordelijkheid aan anderen, maar de vraag is of de ander dat kan dragen. Over het algemeen zien we op deze ‘V’ de aanleiding van de eerste relatieproblemen ontstaan. Iemand pakt zijn rol niet op en wordt daarop aangesproken door de ander. De vraag is dan vervolgens of iemand openstaat voor de vierde V.

Verantwoording afleggen. We maken allemaal fouten in het leven en pakken daarbij soms onze Verantwoordelijkheid als volwassene niet. Geen probleem, zo lang het gedrag van de ander bij te sturen is. Binnen een relatie doen we dit door iemand ter Verantwoording te roepen en Verantwoording te laten afleggen over wat fout gegaan is. Bij het hanteren van conflict tussen twee mensen is het wederzijds Verantwoording afleggen aan elkaar van cruciaal belang. Wordt Herkend, Erkend en Bekend wat er fout gegaan is?

Voorbeeld van een relatieprobleem

Lisa en Mark merken dat hun relatie steeds stroever loopt. De gesprekken worden korter, de sfeer wordt sneller gespannen en kleine irritaties groeien uit tot vaste patronen. Lisa voelt zich niet gezien wanneer Mark vaker op zijn telefoon kijkt tijdens gesprekken, waardoor zij zich terugtrekt. Mark ervaart haar terugtrekgedrag vervolgens als afstandelijk en onredelijk, waardoor hij zelf minder zijn best doet. Afspraken worden minder nagekomen, verantwoordelijkheden verschuiven en wanneer één van hen aangeeft dat iets niet goed voelt, reageert de ander vooral defensief. Er wordt weinig erkend, weinig uitgelegd en steeds minder gedeeld.

Uit de manier waarop Mark en Lisa Verbinding leggen, wordt duidelijk dat Mark scrollen op zijn telefoon prettiger is gaan vinden dan een gesprek met zijn partner. Lisa kan er onvoldoende op Vertrouwen dat zij gezien en gehoord wordt door Mark en heeft maatregelen getroffen. Haar coping mechanisme op het gebrek aan Vertrouwen is zij oppervlakkiger in de Verbinding is gaan zitten. Dit noemt Mark vervolgens ‘terugtrekgedrag’, waardoor de focus verschuift naar de gevolgen van het probleem, in plaats van de bron. De verhoudingen zijn inmiddels verhard en het nemen van Verantwoordelijkheid voor elkaar is minder vanzelfsprekend geworden. Hierdoor komen de incidenten centraal te staan en wordt dat aanleiding tot discussie en/of ruzie. Het afleggen van Verantwoording aan elkaar wordt steeds minder, waardoor de relatie wordt teruggeworpen op alleen nog functioneel contact als Verbinding.

Alleen volwassen gedrag kan relatieproblemen oplossen

Relatieproblemen oplossen verlangt volwassen gedrag van beide kanten. Kun jij een gesprek aan gaan met voldoende gevoel, je emoties onder controle en via het leggen van Verbinding, uitgaan van Vertrouwen en het nemen van Verantwoordelijkheid voor je gedrag?

Veel mensen hebben moeite met een of meerdere van deze ingrediënten van volwassen gedrag. Relatieproblemen blijven bestaan als een of beide personen in de relatie onvolwassen gedrag vertonen. Bijvoorbeeld door het stellen dat zij ‘niets fout hebben gedaan’.

Ervaar jij een probleem in een relatie? Check dan aan de hand van deze 4 pijlers of de ander zijn V’s oppakt. Maar kijk ook naar jezelf. Hoe reageer jij als jij wordt aangesproken op je Verantwoordelijkheid? Start jij vanuit Vertrouwen? En ben jij helemaal open over wat je ziet en voelt? Ook jij hebt 50% aandeel in iedere relatie.