Welke invloed heeft cultuur op individueel gedrag?

Cultuur en gedrag zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, maar hoe zit dat precies? Welke invloed heeft cultuur op gedrag binnen organisaties? In dit artikel ga ik in op hoe een cultuur ontstaat en welke invloed dit heeft op het gedrag van een individu. Eén ding staat vast: wat mensen in groepen doen is vaak wezenlijk anders dan zij individueel zouden besluiten. 

Hoe ontstaat een cultuur?

Cultuur is datgene wat tussen mensen in zit. Het zijn de geschreven en ongeschreven regels van een groep mensen. Cultuur gaat daarmee vooral over hoe mensen samenwerken. Het is daarbij niet nodig om elkaar goed te kennen om een cultuur te laten ontstaan tussen mensen. Voetbalsupporters die hetzelfde team steunen maar elkaar niet kennen, hebben niet veel tijd nodig om met elkaar op te kunnen trekken. Cultuur is er altijd, omdat mensen sociale wezens zijn die op zoek zijn naar sociale inclusie. De mens is van nature geneigd om op zoek te gaan naar gelijkgestemden. Waarom we dat doen zou kunnen liggen in de evolutie van de mens: we overleven alleen als we met een groep optrekken. De mens op zichzelf is te kwetsbaar en om die reden zijn we op zoek naar geborgenheid en veiligheid. 

Wat beïnvloed cultuur?

Als we het hebben over cultuur, dan hebben we het over samenwerken. Als we nadenken over wat een cultuur beïnvloedt, dan zou je de parallel kunnen trekken met wat samenwerking beïnvloedt. Op welk moment werkt de mens goed samen met anderen?

1. Als alle leden binnen de groep dezelfde druk van buitenaf ervaren? In het geval van voetbal zien we allemaal dezelfde tegenstander;
2. Werken we allemaal volgens dezelfde spelregels en met hetzelfde doel voor ogen? Hoe je je hoort te gedragen als 'echte' supporter is afgestemd;
3. Gaan we zorgvuldig om met in- en uittredende groepsleden? Vanaf welk moment mag je jezelf een 'echte' supporter noemen?

Samenwerking tussen mensen ontstaat dus bij voldoende druk van buitenaf en op het moment dat we elkaar vinden in de manier waarop we denken en doen. Het is belangrijk dat je je realiseert dat cultuur altijd ontstaat tussen mensen, ook als je het niet wil. We zijn immers allemaal op zoek naar acceptatie. Binnen organisaties kan dit vervelende gevolgen hebben en kan een 'cultuurprobleem' hierdoor ontstaan. Mensen vinden elkaar op een wijze die niet helpend is voor de organisatie.

Lees ook: Wat is een cultuurverandering en waardoor kan een cultuur veranderen?

Wat beïnvloed de cultuur binnen een organisatie?

Alhoewel veel organisaties een bepaalde 'organisatiecultuur' voor ogen hebben, blijken dikwijls groepjes mensen binnen een organisatie daar een heel ander beeld op na te houden. Op welk moment onttrekken medewerkers van een organisatie zich aan de organisatiecultuur en vormen zij een eigen (sub)cultuur?

1. Als er een externe dreiging is die nadelig is voor een groep medewerkers, bijvoorbeeld een op handen zijnde reorganisatie;
2. Op het moment dat een groep ontevreden medewerkers elkaar vindt en de voortgang nauwkeurig afstemt met elkaar;
3. Als er strikte hygiëne zit op wie betrokken wordt en wie niet. De groep is besloten en er vindt selectie plaats.

Groepen mensen beïnvloeden dus de cultuur binnen een organisatie als zij reden hebben om elkaar te vinden en zich aan elkaar te verbinden. De vraag is wat die reden is. Ieder gedrag is logisch voor degene die het vertoont. Ook onwenselijk gedrag binnen organisaties heeft een logische reden. 

Lees ook: Antropologie en gedragsverandering. Wanneer werken we écht samen?

Welke invloed heeft cultuur op individueel gedrag?

Nu we weten dat de mens geneigd is om zich aan te sluiten bij anderen en cultuur zomaar kan ontstaan, kunnen we iets zeggen over de invloed van cultuur op gedrag. Hieronder een filmpje dat laat zien hoe ver mensen gaan om toch bij de groep te horen. We negeren de waarheid onder druk van de groep.

Het blijkt dus dat we ons liever aansluiten bij een groep, dan dat we voor onszelf kiezen. Met andere woorden; op het moment dat een groep mensen écht begint samen te werken, levert dit weinig kritiek van binnenuit meer op. Daarnaast is het mechanisme van de groep erop gericht om zichzelf in stand te houden. Eventuele criticasters zullen er dus eerder uitgewerkt worden, dan dat zij omarmd worden voor hun afwijkende mening. De veel gebruikte interventie om een getalenteerde nieuwe medewerker in een team te plaatsen om op die wijze de 'cultuur' binnen een team te wijzigen, heb ik nog nooit zien slagen. Dit is ook logisch, als je je realiseert dat zo'n persoon het lastig volhoudt tegen het geweld van de groepsnorm. 

Hoe verandert een cultuur?

Een cultuur verandert niet vanzelf. Als een aantal medewerkers binnen een organisatie met elkaar optrekken en hun ongenoegen structureel met elkaar delen, dan heb je als organisatie een probleem dat aandacht nodig heeft. De groep zal namelijk niet zomaar afstand doen van hun verhaallijn met de komst van een nieuwe manager, een verbeterplan of een training. Een organisatiecultuur heeft alleen kans van slagen als alle gezichten dezelfde kant uit staan, omdat alle gezichten deze kant zien zitten. Je kunt niet over de grondoorzaak van een cultuurprobleem heen stappen. Het cultuurprobleem zal bij de bron aangepakt moeten worden om de cultuur te doen veranderen.