Wat zorgt voor gedragsverandering en hoe kan je gedrag beïnvloeden?

Gedragsverandering. We spreken er in de praktijk vrij gemakkelijk over dat er een 'gedragsverandering' nodig is, maar zo eenvoudig ligt het vaak niet. Wat zorgt voor gedragsverandering en hoe kan je gedrag beïnvloeden? In dit artikel gaan we daar nader op in.

Wat zorgt voor gedragsverandering?

Een mens komt tot het veranderen van gedrag als hij of zij er iets mee opschiet. De ervaring van die persoon staat hierbij centraal. Ieder mens gedraagt zich op dit moment al op een bepaalde wijze en wil je tot gedragsverandering komen, dan is het belangrijk om de 'logica' van het huidige gedrag te doorbreken. 

Voorbeeld: Maria is student en komt iedere dag net iets te laat op het college. De andere klasgenoten hebben hier last van, maar zijn er inmiddels aan gewend geraakt. Maria zelf is gewend dat ze weg komt met te laat komen. Wil je tot gedragsverandering komen bij Maria? Zorg er dan voor dat zij iets anders ervaart als ze weer te laat komt. Stel bijvoorbeeld dat Maria de klas niet meer inkomt nadat de les gestart is. Zij ervaart vervolgens dat ze niet weg komt met te laat komen.

Het gedrag zal zich aanpassen, omdat er een andere consequentie gehangen wordt aan het gedrag in dit voorbeeld. In eerste instantie zat er geen consequentie aan het gedrag van Maria, waardoor haar eigen beleving centraal stond. Te laat komen was prettig en normaal. Door een andere consequentie te hangen aan haar gedrag, namelijk het beperken van de toegang tot het college, is er een negatieve consequentie aanwezig bij te laat komen. Maria heeft nu niet meer de luxe om zich te verhouden tot haar eigen wensen, maar de (nieuwe) spelregels te accepteren. Mits het volgen van college een doel is, uiteraard.

Hoe kun je gedrag beïnvloeden? Bijvoorbeeld via dwang.

In het voorbeeld hierboven wordt Maria gedwongen zich anders te gedragen. Er wordt een maatregel opgelegd bij ongepast gedrag. Deze methode noemen we dwang. Zo lang de maatregel geldt, zal Maria zich hieraan houden. Op het moment dat Maria toch het college in komt als ze te laat komt, dan zal zij terugvallen in oud gedrag en weer te laat gaan komen zo is de verwachting. Dit is een belangrijk kenmerk van dwang. De gedragsverandering wordt alleen volgehouden zolang er sprake is van dwang. Valt de dwang weg, dan valt ook het gedrag weg. Dwang wordt dus niet intrinsiek gemotiveerd, maar van buitenaf gemotiveerd. 

Lees ook: Wat is intrinsieke motivatie en hoe stimuleer je dit?

Wat zorgt voor gedragsverandering? Bijvoorbeeld positieve waardering

Gedragsverandering komt ook tot stand op het moment dat er sprake is van positieve waardering voor het nieuwe gedrag. Die positieve waardering kan op drie manieren tot stand komen. 

1. Je waardeert het nieuwe gedrag zelf en houdt de gedragsverandering om die reden vol;
2. Iemand anders waardeert het nieuwe gedrag door een compliment en geeft hiermee een vorm van sociale waardering;
3. Het levert je iets op om nieuw gedrag te vertonen. Dit is een vorm van materiële waardering. 

Hieronder enkele voorbeelden die gelden bij iedere vorm van positieve waardering.

1. Je hebt het sporten weer opgepakt en voelt je goed hierover. Je voelt je fit en ervaart dat dit positief voor jou is;
2. Op het moment dat je aan je omgeving vertelt dat je meer sport, word je aangemoedigd. Goed bezig! Dit geeft energie;
3. Na het afronden van een sportevenement krijg je een medaille voor jouw prestatie. Dit is een vorm van materiële waardering.

Hoe kan je gedrag beïnvloeden?

Je kunt gedrag beïnvloeden en tot een gedragsverandering komen op het moment dat je nadenkt over wat je ervaart ná het gedrag. Wil je bij een ander tot gedragsverandering komen? Bedenk dan welke techniek je gebruikt. Wil je dat iemand het gedrag uiteindelijk zelf volhoudt? Ga dan uit van positieve waardering en voorkom vormen van dwang. 

Lees ook het langere artikel over gedragsverandering van de Gedragscoach