Wat is grensoverschrijdend gedrag en wat kun je eraan doen?

Wat is grensoverschrijdend gedrag en wat kun je eraan doen? In dit artikel gaan we in op het begrip en wat erbij komt kijken. Wat laat de praktijkervaring zien als er vermoedens zijn van grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer?

Wat is grensoverschrijdend gedrag?

Als gedrag van de één, de grenzen van een ander overschrijdt, is er sprake van grensoverschrijdend gedrag. Het is lastig om precies te bepalen op welk moment gedrag een grens over gaat en grensoverschrijdend wordt. Wat voor jou namelijk grensoverschrijdend is, hoeft dit voor mij niet te zijn. Dit maakt grensoverschrijdend gedrag vooral op de werkvloer een heel lastig begrip. Daar komen immers allerlei referentiekaders samen binnen een team. Over het algemeen krijg iemand een negatief gevoel of bepaalde emoties als er persoonlijke grenzen overschreden worden.

Lees ook: Welke plek krijgen emoties in jouw leven?

Voorbeelden van grensoverschrijdend gedrag

Voorbeelden van grensoverschrijdend gedrag gaan over het algemeen over passieve en actieve vormen van agressie. Iemand stapt als het ware met zijn of haar referentiekader over jouw referentiekader heen. Fysieke en verbale agressie zijn actieve vormen van agressie. Dit type is waarneembaar en aan te wijzen. Passieve vormen van agressie, zoals bij geestelijk of financieel misbruik, zijn moeilijker aan te wijzen en worden pas na verloop van tijd duidelijk. Het element macht over een ander willen of aandacht naar jezelf toe willen trekken is vaak het doel bij vormen van agressie. Grensoverschrijdend gedrag valt dan ook vaak te zijn bij een strijd om fysieke of geestelijk dominantie. Wie is wie de baas?

Lees ook: Hoe krijg ik aandacht? Eén van de vier redenen van gedrag

Waar komt het begrip vandaan?

Grensoverschrijdend gedrag is een term die binnen de zorgsector al jaren vastomlijnd wordt gebruikt bij ongewenst seksueel gedrag tussen zorgverlener en cliënt. Naast seksueel ongewenst gedrag is ook psychisch grensoverschrijdend gedrag, verwaarlozing en onthouding van zorg grensoverschrijdend. Fysiek grensoverschrijdend gedrag, discriminatie, schenden van rechten en financieel en materieel misbruik zijn ook voorbeelden van grensoverschrijdend. In de zorgsector ligt de definitie dus wel vast, maar in het publieke leven is dat niet zo. Is iemand beledigen grensoverschrijdend?         

Betekenis 'grensoverschrijdend' wordt steeds ruimer

De afgelopen jaren is het medialandschap steeds sterker gaan communiceren over misbruik van machtsongelijkheid binnen relaties. Taal dat hierbij in de mode is geraakt zijn #metoo en ‘grensoverschrijdend gedrag’. Met dit soort berichtgeving wordt getracht door barrières heen te breken op het vlak van machtsverhoudingen, leeftijd, geslacht, senioriteit en materiële welvaart. De publieke opinie schuift door dit soort berichtgeving steeds meer op naar een norm van respectvolle behandeling tussen mensen, ongeacht afkomst of sociaal-maatschappelijke positie. Daar staat tegenover dat het begrip grensoverschrijdend sneller en vaker gebruikt wordt.

De drempel om iets 'grensoverschrijdend' te noemen wordt lager

De Gedragscoach is meerdere malen betrokken geweest bij situaties waarbij er vermoedens waren van grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer. Zoals gezegd ligt de definitie van wat grensoverschrijdend is, niet vast. Terwijl aan de andere kant de term 'grensoverschrijdend' wel enorm beladen is. Zorgvuldig handelen is dan ook van groot belang bij een verwijt van grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer. Dat iemand zijn of haar grenzen overschreden ziet worden, wil niet zeggen dat degene die dit aanricht zich van die grenzen bewust was. Het zorgvuldig begeleiden van beide partijen bij een verwijt van grensoverschrijdend gedrag is van groot belang om te voorkomen dat er geen situatie van langdurig verzuim ontstaat.

Wat is grensoverschrijdend gedrag?

Er zijn voorbeelden te noemen die klip en klaar over de grenzen van een ieder heen gaan. Zodra de beleving van grenzen overschrijden meer subjectief van aard wordt, is het een stuk lastiger navigeren. Wat grensoverschrijdend is ligt niet vast en daarmee zijn we overgeleverd aan de referentiekaders van de personen die het betreft. Daarnaast is ook van belang in welke omgeving iemand rondloopt. Een door mannen gedomineerde sector als bijvoorbeeld de zware industrie, kent een heel ander 'normaal' aan gedrag dan bijvoorbeeld in een docententeam op een middelbare school gebruikelijk is. Waar iemand vandaan komt, wie iemand geworden is en wat iemand aan gedrag vertoont kan tot forse confrontatie leiden in de praktijk. Om te bepalen wie het 'gelijk' aan zijn of haar kant heeft, is een zorgvuldige verkenning waard.

Lees ook: Wie ik ben geworden? Ik ben wat ik om mij heen dénk te zien