Wat is een perfectionist? Is het een positieve of negatieve eigenschap?

Perfectionisme is een van de meest ingewikkelde eigenschappen die tussen mensen in kan staan. In dit artikel ga ik uitgebreid in hoe ik vanuit de gedragswetenschap naar perfectionisme kijk. Ik ga in op de vraag of perfectionisme een positieve of negatieve eigenschap is. En uiteraard start ik met wat is een perfectionist nu eigenlijk? 

Wat is een perfectionist?

Een perfectionist is een mens die via het woord 'perfectionisme' aan zichzelf en anderen vertelt dat hij of zij gewend is het hoogst haalbare resultaat te willen bereiken. Belangrijk hierbij is om op te merken dat iemand dit zelf uitdraagt en dit ook herhaalt. Daarmee is perfectionisme voor perfectionisten vooral een eigen mantra waar zij zich toe zijn gaan verhouden. Voor de omgeving heeft perfectionisme veel gevolgen. Het omgaan met iemand die op zoek is naar perfectie brengt uitdagingen met zich mee. Een perfectionist is namelijk in essentie een persoon die zich verhoudt tot zijn of haar eigen standaard. De lat ligt hoog, want het behalen van een maximaal resultaat is het uitgangspunt. Dat resultaat wordt een 'perfect' resultaat genoemd door de perfectionist.

Hoe herken je een perfectionist?

In praktische zin kun je een perfectionist het beste herkennen door simpelweg aandachtig te luisteren. Een perfectionist wil namelijk alles goed doen en is ook over het algemeen trots op het feit dat perfectie de basis is. Daarmee zijn perfectionisten dikwijls op zoek naar aandacht voor hun status van perfectionist. Van overtuigde perfectionisten mag je dus een extroverte houding verwachten. Welke woorden gebruiken zij daarbij?

• Het aanhalen van hun persona door het uiten van 'Ik ben perfectionist';
• Bij een goed resultaat dat resultaat kleineren door aan te geven dat het niet goed genoeg is;
• Door een gebrek aan taal zoals 'Ik ben tevreden', 'Dit is voldoende' of 'Het is goed zo'.

Wat levert perfectionisme de perfectionist op?

Gedrag wordt alleen herhaalt als het de persoon zelf iets blijft opleveren. Het is één van de belangrijkste regels vanuit de toegepaste gedragsanalyse. De perfectionist is intrinsiek gemotiveerd om te herhalen dat perfectionisme de maat der dingen is. Daarmee blijkt perfectionisme voor de perfectionist heel goed te werken. Wat levert perfectionisme op?

• Aandacht is één van de vier redenen voor gedrag. Met perfectionisme kun je aandacht verzamelen. De perfectionist gaat voor het hoogst haalbare en daarmee zeg je ook iets over de mensen om je heen. Die gaan namelijk blijkbaar voor minder. Soms worden perfectionisten als kleinerend ervaren door omstanders. Zij ervaren dat zij minder goed zijn in de ogen van de perfectionist. Hoe dan ook kun je de aandacht op jezelf vestigen met het streven naar perfectie; zowel positieve als negatieve aandacht;
• Met perfectionisme kun je vermijden. Ook dit is een heel logische menselijke gedraging. "Ik heb nog geen tijd voor dit, want éérst moet dat perfect zijn." Onder het mom van perfectionisme kan er uitgesteld, vermeden en ontsnapt worden aan wat er allemaal gedaan moet worden. De perfectionist zegt daarmee dat het noodzakelijk is om vast te houden aan perfectie. Hiermee stelt de perfectionist zichzelf centraal, want zijn of haar eigen volgorde is het uitgangspunt;
• Perfectionisme levert ook vaak sociale waardering op. Dit is een heel krachtige consequentie en stimuleert het herhalen van gedrag. Een perfectionist gaat verder dan iemand die gemiddeld presteert. Daarmee is er vaak reden om een perfectionist op onderdelen te waarderen, waardoor het perfectionisme in stand blijft.

Lees ook: Waar komt gedrag vandaan?

Waar komt perfectionisme vandaan?

Perfectionisme is een verhaallijn die gaandeweg in het leven van een perfectionist ontstaan is. Dit kan zijn doordat er bijvoorbeeld tijdens het opgroeien structureel uitgelegd is dat alleen het beste resultaat goed genoeg is. Op zo'n moment krijgt een jong mens ingeprent dat perfect blijkbaar normaal is. Zeker als perfecte resultaten gewaardeerd worden, neemt het geloof in een perfecte standaard toe. Tel daarbij op dat perfectionisme de kans geeft om onder zaken uit te kunnen en je begrijp dat perfectionisme heel goed werkt door de persoon die het uitdraagt. Je kunt aandacht verzamelen, je wordt gewaardeerd en je kunt onder iets uit als je er geen zin in hebt. Dit wil overigens niet zeggen dat perfectionisme een heel leven lang werkt. Het komt vaak voor dat iemand die zichzelf perfectionist noemt en gaandeweg in het leven achterkomt dat de gevolgen voor hem of haar zelf en de buitenomgeving groot zijn.

Symptomen van perfectionisme

Voor de mensen om perfectionisten heen is het leven niet eenvoudig. Zeker als je getrouwd bent en/of samenwoont met een perfectionist zit je in een heel ingewikkelde situatie. Enerzijds leidt de zoektocht naar goede prestaties van de perfectionist tot kwaliteit van leven. Een perfectionist is gewend om heel hard te werken aan dingen die hij of zij zelf belangrijk vindt. Als een perfectionist echt wil, komen er mooie dingen tot stand. Daarmee is perfectionisme vanuit een bepaald perspectief een kwaliteit. Anderzijds is perfectionisme een heel rigide eigen stijl en vooral een vlucht naar voren. Het kan altijd beter met mijn doelen. Er is weinig tijd voor reflectie bij perfectionisten, want het is nooit af. Daarmee is het heel lastig om samen doelen te stellen met perfectionisten. Zij verhouden zich namelijk tot hun eigen doelen. Daarmee is perfectionisme niet altijd lastig voor perfectionisten, maar vaak lastig voor mensen om perfectionisten heen.

Is perfectionisme een positieve of negatieve eigenschap?

Voor iemand die perfecte prestaties nastreeft blijkt perfectionisme heel goed te werken. Anders zou een perfectionist het gedrag niet herhalen. Voor de omgeving is perfectionisme dikwijls een negatieve eigenschap. Dit komt voort uit het feit dat mensen om perfectionisten heen zich links of rechtsom te verhouden hebben tot het mantra van de perfectionist. Het grootste probleem is misschien wel dat het niet kunnen accepteren van een gemiddelde prestatie een woord gekregen heeft. Met het woord 'perfectionisme' negeert de perfectionist de meest wezenlijke opdracht: de acceptatie dat niets in het leven perfect is. De acceptatie dat goed, goed genoeg is.