Wat is de Sunk cost fallacy (verzonken kosten)?

Vaak denken we dat we de keuzes in ons leven bewust en rationeel maken. Onderzoek door onder ander Daniel Kahneman toonde echter aan dat we de hele dag door denkfouten maken en daardoor irrationele keuzes maken. Een bekend voorbeeld hiervan is de sunk cost fallacy (verzonken kosten). In dit artikel beschrijf ik wat deze bias in ons denken inhoudt en hoe we de gevolgen ervan beperken. 

Wat is de Sunk cost fallacy?

Zoals de Nederlandse vertaling van deze bias al zegt baseren we onze keuzes op verzonken investeringen van geld en/of tijd. Dit houdt dus in dat we keuzes voor de toekomst maken gebaseerd op de investering die we in het verleden al hebben gedaan. Dit is echter niet altijd logisch. Soms is het beter om een andere keuze te maken, maar aangezien je al zo geïnvesteerd hebt in het verleden besluit je niet af te wijken van de falende keuze. Dat besluit gaat in tegen bewijs dat laat zien dat het niet langer de beste keuze is. Dit is dus een irrationeel besluit. We hebben allemaal in meerdere of mindere mate last van de sunken cost fallacy.

Voorbeelden van irrationele keuzes gebaseerd op verzonken kosten:

• Er is al veel geld geïnvesteerd in een project op je werk, maar het is nog niet succesvol gebleken. In plaats van je te richten op een ander project blijft er geld en tijd geïnvesteerd worden want het heeft al zoveel geld gekost. Dat mag niet voor niks zijn geweest.
• Je besluit zelf je keuken te verbouwen. Na 4 weken lang klussen is het verre van af. Nu nog iemand ervoor inhuren is zonde want je hebt al zoveel tijd geïnvesteerd.
• Je hebt al 30 minuten van een saaie film gekeken. In plaats van een andere film op te starten kijk je de film af, omdat je toch al zo'n stuk hebt gezien.
• Je hebt een een kaartje gekocht voor een festival, maar op de dag zelf voel je je ziek worden, zegt de helft van je vriendengroep af en gaat het ook nog eens regenen. Je besluit toch te gaan want je het het kaartje al aangeschaft.
• Een van de bekendste voorbeelden is die van de Concorde. In 1956 werd door Franse en Engelse fabrikanten besloten een supersonisch vliegtuig te ontwikkelen. Dit zou ongeveer 100 miljoen dollar kosten. Al snel nadat het project van start was gegaan werd duidelijk dat het veel duurder zou uitvallen en dat de verwachten opbrengsten van het vliegtuig zouden tegenvallen. De fabrikanten en overheden besloten toch door te zetten omdat ze al behoorlijke financiële investeringen hadden gemaakt. Uiteindelijk zijn vele miljoenen belastingsgeld verspild en heeft het vliegtuig minder dan 30 jaar gevlogen.

Lees ook: Welke factoren bepalen ons gedrag? En hoe kun je gedrag beïnvloeden?

Waarom het gebeurt

Veel van onze keuzes zijn meer gebaseerd op emoties dan op rationele argumenten. Dit zie je ook terug bij de sunk cost fallacy. Wanneer we terugkomen op een eerder gemaakt besluit voelen we ons schuldig dat we niet doorpakken op dat besluit. Hierin zit een overlap met de commitment bias, waarin we doorgaan met eerdere beslissingen ondanks nieuw bewijs dat het niet de optimale keuze is en de confirmation bias, waarin we een voorkeur hebben voor informatie aansluit op onze eigen opvattingen over onderwerpen. We staan dus ook onvoldoende open voor bewijs wat ingaat tegen onze eerdere keuzes. Door te blijven investeren in eerder gemaakte keuzes realiseren we niet dat we investering van tijd, moeite en geld toch niet terugkrijgen. De enige afweging die gemaakt zou moeten worden is wat de huidige voordelen zijn ten opzichte van de investering.

Hier speelt ook onze verliesaversie mee. Verliesaversie (loss aversion) houdt in dat de impact van een verlies zwaarder voor ons weegt dan de impact van een soortgelijke winst. We voorkomen liever mogelijke verliezen dan dat we kans hebben op mogelijke winsten. Als we ondanks veel hogere investeringen iets alsnog afronden voelt dat als een succes, als we halverwege ons plan gewijzigd hebben en daarmee een betere keuze hebben gemaakt, kan dat alsnog voelen als een verlies.

Hoe voorkomen we de sunk cost fallacy?

De drogreden van verzonken kosten uit zich vaak wanneer we ondanks voortschrijdend inzicht irrationele keuzes maken. Vaak voelt het alsof er geen weg meer terug is en besluiten we maar door te zetten, tegen beter weten in. Zoals in de hierboven beschreven voorbeelden kan dit leiden tot persoonlijke, maar ook economische suboptimale uitkomsten. We doen er goed aan om van te voren al na te denken over het inbouwen van moment van heroverweging. Dat betekent dat we eerst zoveel mogelijk informatie en ervaringen moeten opdoen voordat we grotere investeringen gaan doen. Dit verkleint de kans dat we ons lange termijn ergens aan gecommitteerd hebben en er geen weg meer terug is. Dit zie je steeds vaker terug bij bedrijven. Zij doen niet meer aan lange termijn projecten waarvan halverwege blijkt dat het niet gaat aanslaan. Ze richten zich op korte termijn waarde opleveren en hier incrementeel op doorbouwen. Dit zie je terug in de Agile werkwijze die bij steeds meer bedrijven gehanteerd wordt.