Overzichtelijk model voor gedragsverandering nodig? Begin hier.

Heb je een overzichtelijk model voor gedragsverandering nodig? Begin dan hier. In dit artikel gaat de Gedragscoach in op hoe je gedrag kunt veranderen via een overzichtelijke aanpak. 

Wat veroorzaakt gedrag?

Gedrag is een complex onderwerp en heeft om die reden dan ook tot veel, heel veel modellen voor gedragsverandering geleid. Ik hanteer als Gedragscoach een overzichtelijk model voor gedrag en gedragsverandering. Als ik de wetenschap van de gedragsanalyse volg, dan is gedrag in slechts drie stappen opgebouwd. Als ik die drie stappen tegen het licht houd, dan krijg ik een idee van hoe gedrag tot stand komt en hoe ik gedrag kan veranderen. In dit artikel geef ik de samenvatting van hoe dit model werkt.

Lees ook mijn introductie artikel over gedragsverandering

Overzichtelijk model voor gedragsverandering

Laat ik beginnen met een voorbeeld van hoe gedrag tot stand komt. Hoe komt piano spelen tot stand? Piano spelen is een concrete gedraging, die een aantal randvoorwaarden nodig heeft om te ontstaan. Allereerst moet er een piano in je omgeving aanwezig zijn. Daarnaast moet je de vaardigheid hebben om piano te kunnen spelen. Ook dien je gemotiveerdte zijn óm piano te spelen. Het concrete gedrag van piano spelen is bekend. Je gaat met je handen over het klavier en drukt toetsen in. Vervolgens klinken er muziektonen en die geven je feedback op jouw gedrag. Het klinkt goed, of het klinkt niet goed.

In dit voorbeeld zit alles besloten van wat gedrag vraagt.

1. Randvoorwaarden die nodig zijn voordat gedrag tot stand komt;
2. Het praktische gedrag zelf;
3. De consequentie die volgt op het gedrag. Dit zou je ook feedback kunnen noemen.

Dit noem ik als Gedragscoach een overzichtelijk model voor gedragsverandering. Nu is het tijd voor verdieping. Hoe moet je deze elementen lezen?

Overzichtelijk model voor gedragsverandering via 3 elementen

Wil je tot gedragsverandering komen, dan dien je rekening te houden met drie elementen.

1. Zijn alle randvoorwaarden aanwezig om het gedrag te laten ontstaan? Heeft de persoon in kwestie de kennis en vaardigheden om te doen wat je van hem of haar vraagt? Is de omgeving passend voor het gedrag wat je vraagt? Is iemand gemotiveerd om te doen wat verlangd wordt? Deze randvoorwaarden worden soms ook de 'trigger' voor gedrag genoemd. Zij vormen in feite het startschot voor praktisch gedrag;
2. Is het gedrag voldoende praktisch om te kunnen zien dát iemand zich gedraagt? Dit is het meest lastige onderdeel van ieder gedragsveranderingstraject. Je dient gedrag zo te concretiseren, dat iemand het na kan doen en jij het waar kunt nemen. Gedrag moet zo concreet zijn dat je het kan zien en kunt tellen. Maak je gedrag niet praktisch, hou er dan rekening mee dat iemand niet precies doet wat je wilt;
3. Welke consequentie, feedback, volgt op het gedrag? Om tot gedragsverandering te komen is dit het meest krachtige uitgangspunt in gedrag. De mens vertoont het liefst alleen gedrag dat bij de persoon zelf past. Wil jij voor gedragsverandering zorgen? Dan dien je een positieve consequentie te bieden voor iedere keer dat het gedrag tot stand gekomen is. De consequentie moet dus positief zijn als je wil dat iemand nieuw gedrag volhoudt.

Lees ook: Wat zorgt voor gedragsverandering en hoe kan je gedrag beïnvloeden?

Voorbeeld van gedragsverandering

Stel dat 'minder telefoon gebruiken' jouw doel is. Hoe raak je van je GSM verslaving af? Veel mensen vragen zich af waarom een telefoon zo verslavend is. Zij willen het gebruik van hun mobiele telefoon minimaliseren. In dit voorbeeld gaan we in op waarom een telefoon zo verslavend is en hoe je omgaat met afkickverschijnselen van je telefoon. Voordat we tot een gedragsverandering kunnen komen, moeten we eerst achterhalen waarom het huidige gedrag zo normaal geworden is.

Waarom is een telefoon verslavend?

Een telefoon is verslavend omdat het namelijk perfect ontworpen is om jouw gedrag te beïnvloeden. We spreken van een verslaving als je voortdurend op je telefoon aan het kijken bent om niks te missen. Als jij vindt dat je leven teveel in het teken is gaan staan van het gebruik van jouw mobiele telefoon, spreek ik als Gedragscoach van een verslaving. Hoe komen we tot een gedragsverandering voor het gebruik van jouw mobiele telefoon? Laten we het 0verzichtelijke model voor gedragsverandering erbij pakken en invullen.

1. Wat is de trigger om jouw telefoon te gebruiken?

Jouw telefoon draag je de hele dag bij je. De beschikbaarheid is dus maximaal. Je draagt hem letterlijk op het lijf, dus de mogelijkheid om hem te pakken is zeer laagdrempelig. Dit doe je omdat je namelijk inmiddels gewend bent geraakt 'niets te missen' via jouw telefoon. Jouw motivatie om het toestel bij je te dragen is om die reden hoog. Verder zorgen de makers van de telefoon ervoor dat hij zeer eenvoudig te gebruiken is. De gebruiksvriendelijkheid is maximaal en dat maakt het gebruik ervan eenvoudig. Daarnaast zorgt de telefoon dat hij om jouw aandacht vraagt zodra daar reden toe is. Voor ieder klein onderwerp trilt of roept de mobiele telefoon jou erbij. Samengevat: de mobiele telefoon is altijd in jouw omgeving en je bent gemotiveerd om hem bij je te dragen. Het kost weinig moeite hem te bedienen en hij vraagt voortdurend om aandacht. De trigger voor gedrag is dus optimaal.

2. Is het gedrag voldoende praktisch?

Via apps en knoppen op je telefoon, wordt je voortdurend aangezet tot praktisch gedrag. Mensen zijn voorovergebogen met hun duim over het scherm aan het werk om de telefoon te bedienen. Je kunt dit gedrag voor doen en anderen uitleggen hoe ook zij om moeten gaan met de telefoon. Gedrag op de mobiele telefoon is dus heel praktisch.

3. Welke consequentie volgt op het gebruik van de mobiele telefoon?

De mobiele telefoon is geperfectioneerd in het jezelf goed doen voelen over het gebruik. Jouw hersenen maken een heel klein beetje dopamine aan zodra jij je telefoon gebruikt. Je staat namelijk in contact met anderen en daar is de mens gek op. Daarmee wordt jouw mobiele telefoon letterlijk verslavend. Daarnaast is de mens gek op consequenties die positief, direct en voorspelbaar zijn. Dit is bij de mobiele telefoon het geval. Het gebruik ervan ervaren mensen als positief, je krijgt bij het gebruik ervan direct resultaat en je weet hoe het toestel zich zal gedragen. Hiermee is de consequentie bij het gebruik van de mobiele telefoon extreem sterk. Kijk eens het filmpje hieronder en besef je dat dit 1999 was. Slechts enkele jaren voordat de mobiele telefoon doorbrak.

 Zelfs als de mens dus voorspelt dat hij ergens géén behoefte aan heeft, is het mogelijk om iemand tot een gedragsverandering te laten komen. De mensen in dit filmpje dachten dat ze de mobiele telefoon niet nodig hadden. Het blijkt dat ze er nu allemaal één hebben.

Hoe kun je afkicken van je telefoon?

Nu we begrijpen waarom mensen verslaafd raken aan hun telefoon, kunnen we komen tot een gedragsverandering. Als we nadenken over een gedragsverandering, dan nemen we daarbij de drie elementen erbij. We willen de trigger veranderen, het gedrag bestuderen en de consequentie beïnvloeden. Hoe kun je afkicken van je telefoon?

Verander de trigger van gedrag

• Zorg ervoor dat je telefoon niet de hele tijd binnen handbereik ligt. Oefen met het nemen van fysieke afstand;
• Kondig aan in jouw omgeving dat je je telefoon op een andere manier gaat gebruiken, zodat mensen begrijpen waarom je niet direct reageert;
• Onderbreek de trillingen en pingetjes op je telefoon door de meldingen uit te schakelen;
• Zorg ervoor dat je ook geen rode bolletjes meer ziet die markeren dat je iets niet gelezen hebt;
• Confronteer jezelf met de hoeveelheid tijd die je doorbrengt met je telefoon (via een app) en hoe vaak je hem oppakt.

Belemmer je eigen gedrag

Zorg ervoor dat je (via een app) je telefoon niet kúnt gebruiken op bepaalde tijden van de dag. Hiermee voorkom je in praktische zin je aangeleerde gedrag.

Verbindt positieve consequenties aan het níet gebruiken van je telefoon

Aangezien jouw telefoon zeer goed is in het bieden van verslavende positieve consequenties, moet daar iets krachtigs tegenover komen te staan. Wat gun jij jezelf als je je telefoon níet gebruikt? Jezelf belonen voor iets dat je niet gedaan hebt is uitstekend als dit een doel van jezelf is. 

Wat veroorzaakt een gedragsverandering?

Met het voorbeeld van de mobiele telefoon hoop ik je aan te reiken wat voor een gedragsverandering zorgt. Het is belangrijk om te achterhalen hoe het oude gedrag tot stand komt, voordat je tot nieuw gedrag probeert te komen. Een gedragsverandering wordt niet zozeer veroorzaakt door een 'besluit' of 'wilskracht', maar zit veel meer in je omgevingsfactoren en het ervaren van nieuwe consequenties. Je kunt gedrag niet zomaar veranderen door via een campagne te vertellen wat mensen moeten doen, evenmin als een verkeersbord ervoor zorgt dat iedereen zich aan de snelheid houdt. Bij gedragsverandering is het belangrijk om je de volgende vragen te stellen:

• Zijn mensen in staat om datgene te doen wat we van ze vragen?
• Is iemand écht gemotiveerd om te volgen wat je aanreikt?
• Heeft iemand de tijd en de mogelijkheden om te komen tot ander gedrag?
• Is gedrag voldoende concreet om te kunnen komen tot een gedragsverandering?
• Welke consequenties ervaart iemand ná het gedrag en stimuleren deze voldoende?

Heb je een overzichtelijk model voor gedragsverandering nodig? Begin dan bij het model dat de Gedragscoach hanteert. Wil je ondersteuning bij gedragsverandering? Stuur dan een bericht.