Neurowetenschap en gedrag: de mens blijkt niet rationeel te zijn

De mens is lang van mening geweest dat het een weldenkend en rationeel wezen is. Decennia aan neurowetenschappelijk onderzoek laten zien dat de mens reflexen heeft die verre van logisch zijn. We doen liever onlogische dingen die weinig energie kosten, dan dat we onszelf vertragen en nieuwsgierig zijn. Neurowetenschap en gedrag zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden. De mens blijkt niet rationeel te zijn.

De hersenen zijn voorgeprogrammeerd voor onlogica

Ben je benieuwd naar hoe gedrag werkt? Wil je werken aan gedragsverandering? Hou dan rekening met het feit dat we voorgeprogrammeerd zijn om onlogische dingen te doen. We besparen graag energie door de weg van de minste weerstand te kiezen. Dat leidt tot onlogische keuzes, maar dat nemen we op de koop toe.

• Als we teveel informatie krijgen, dan negeren we daar automatisch delen van;
• We maken dingen graag simpeler dan ze zijn, dat houdt het overzichtelijk;
• Het onthouden van feiten doen we vooral op basis van eigen interesses;
• We handelen liever snel en onachtzaam, dan rustig en weloverwogen;

In de samenwerking met anderen, hebben we dus sterk te maken met eigen voorkeuren. Het probleem daarbij is dat we die voorkeuren niet zien. Ze zijn er namelijk altijd al geweest. Dit is van betekenis voor gedrag en gedragsverandering. 

Lees ook: De betekenis van bias gaat vooral over gedrag en gedragsverandering

Neurowetenschap en gedrag: de feiten liggen op tafel

We denken te weten hoe de werkelijkheid in elkaar zit, maar dit blijkt lang niet altijd te kloppen. Het is bekend dat een mens naast zijn natuurlijk aanleg, in sterke mate gevormd wordt door zijn opvoeding en zijn omgeving. Jouw ervaringen, wat je aangeleerd krijgt is mede bepalend voor de werking van jouw hersenen. Je leert selecteren wat je wíl zien. Je bent niet in staat om volledig objectief naar je omgeving te kijken. Het verleden is daarmee dus bepalend voor hoe je nu naar de wereld kijkt. Wil je tot ander gedrag komen, dan is het belangrijk dat je begrijpt wie je geworden bent. De neurowetenschap laat zien dat je met nogal wat factoren rekening te houden hebt als je wil komen tot gedragsverandering. 

Boeken over neurowetenschap

Hoe de hersenen werken en hoe onlogisch het soms wordt, werd voor mij vooral helder door twee titels. Deze maakten beiden veel indruk en laten je soms letterlijk met de mond open lezen over bijzonder het werkt in ons hoofd. Het heeft mij vooral geleerd om mijzelf te relativeren. Twee boeken die niet mogen ontbreken op mijn boekenlijst over gedrag en gedragsverandering.

• Thinking, Fast and Slow van Daniel Kahneman zet ik expres in het engels neer omdat ik niet erg onder de indruk ben van de Nederlandse vertaling 'Ons feilbare denken'. Voor mij persoonlijk één van de beste titels die ik ooit las. Toegepast onderzoek naar 'biases' en 'heuristics'; de reflexen in ons hoofd.
• No Self, No Problem van Chris Niebauer liet aan mij zien hoe bliksemsnel de hersenen eigen verhaallijnen in elkaar zetten. Afstand proberen te nemen van het ego is een logisch doel als je realiseert dat we vooral een bundeling van verhalen zijn in ons hoofd. Dit boekje helpt daarbij.