'Help, mijn kind luistert niet!' Logisch dat kinderen niet luisteren.

Onlangs trof ik een praktijkvoorbeeld van een ouder die aangaf 'Lex, help, mijn kind luistert niet!'. Gortdroog merk ik dan op dat het logisch is dat kinderen niet luisteren. Het idee bij ouders is dat zij het voor het zeggen hebben. Totdat dit niet meer zo is. Een voorbeeld uit de praktijk met daarbij een oplossingsrichting. Hoe zorg je ervoor dat een kind luistert? 

'Help, mijn kind luistert niet en wil niet naar school!'

Een praktijkvoorbeeld.

Een kind van rond de 10 jaar geeft aan niet meer naar school te willen. School is onnodig. Rekenen, taal, aardrijkskunde is volstrekt overbodig geeft het kind aan. Hij weet precies wat hij wil gaan doen, namelijk autoverkoper worden. Het kind is gek op een bepaald automerk en wil dit type auto's gaan verkopen als hij groot is. Daar is rekenen, taal en aardrijkskunde echt niet voor nodig, zo is het beeld. De ouders proberen het kind uit te leggen dat de basisschool en middelbare school nodig zijn om je doelen te verwezenlijken. Zij proberen het kind te overtuigen dat hij echt aan zijn huiswerk moet en overwegen het kind te straffen bij slechte cijfers. Bijvoorbeeld door het beperken van priviliges, zoals het gebruik van een iPad of iets in die geest.

Voordat we naar de oplossing kijken, ga ik eerst in op de logica achter gedrag.

Waarom heeft een kind geen zin in school?

Een kind is een mens. Een mens is zeer slecht in het inschatten van gevolgen voor de toekomst. Het kind verhoudt zich in dit voorbeeld tot zijn eigen voorspelling op zijn toekomst. Hij dénkt te weten dat hij ermee weg komt door niets meer aan school te doen. Net zoals de rookverslaafde dénkt dat hij niet heel ziek wordt van roken, of de snelheidsovertreder dénkt dat hij / zij ook vandaag weer weg komt met te snel rijden. De mens is slecht in het inschatten van toekomstige consequenties, maar verhoudt zich er iedere dag wel naar. Het kind in het voorbeeld schat dus in dat hij op termijn wegkomt met geen school. Dit is heel menselijk.

Waarom begrijpt een kind niet dat school belangrijk is?

Toen jij 10 jaar was, begreep je ook niet dat school belangrijk was. Je leert pas hoe belangrijk iets is, nadat je het ervaren hebt. We vinden een bepaald vakantieland vooral geweldig, nadat we het bezocht hebben. Een nieuwe baan had je veel eerder moeten doen, nadat je ervaren hebt hoe goed het bevalt. Gember in je thee bevalt pas, nadat je het geprobeerd hebt.  De mens wordt vooral beïnvloed door wat hij ervaart en is niet heel gevoelig voor wat hij aangereikt, geadviseerd, uitgelegd en opgelegd krijgt. Je moet dus eerst ervaren hebben dat school belangrijk is, voordat je begrijpt dat school belangrijk is.

Meer weten over gedrag en gedragsverandering? Lees dan mijn uitgebreide introductie artikel.

Waarom heeft overtuigen weinig effect?

Kan ik jou écht overtuigen van het feit dat je moet kiezen voor een andere baan, een ander ontbijt, meer sporten of die ene televisieserie? Overtuigen heeft weinig effect. Dat heeft alles te maken met het voorgaande punt. Overtuigen is niet hetzelfde als ervaren. Bij overtuigen ben ik jou mijn ervaringen aan het overdragen. 'Neem van mij aan dat school héél belangrijk is!'. De mens is niet heel gevoelig voor overtuigen en een kind heeft dat evenals jijzelf meegekregen vanaf de geboorte. We steken als mensen veel, heel veel energie in elkaar overtuigen, maar dat blijkt dus niet zo effectief.

Lees ook: De mens stelt zijn eigen beleving centraal. Welke gevolgen heeft dat?

Straffen stimuleert gedrag niet

Tenslotte het laatste punt uit het voorbeeld. Heeft straffen nut? In de gedragswetenschap wordt 'straf' omschreven als een consequentie waarbij je iets krijgt wat je niet wil. Het afnemen van een iPad is een vorm van straf dat je oplegt aan het kind. Wat blijkt? Gedrag neemt altijd (!) af bij straf. De mens gaat minder gedrag vertonen als hij iets krijgt wat hij niet wil hebben. Als ik een stevige boete krijg voor te hard rijden, ga ik minder vaak hard rijden. Als ik mijn collega op het werk aanspreek op zijn functioneren en dit tot ruzie leidt ga ik minder vaak mijn collega aanspreken. Als ik mijn iPad kwijt raak, ga ik minder vaak mijn best doen. Dit komt omdat de mens in verzet komt bij straf. Het gedrag wordt gestaakt. Wil je dus een kind meer huiswerk zien doen? Straf dan niet, maar doe iets anders.

'Help, mijn kind luistert niet!': hoe lossen we dat op?

We gaan terug naar de ouder met 'Help, mijn kind luistert niet!'.

Ik vat kort samen en we gaan dan door naar een interventie die je zou kunnen overwegen.

• Het kind schat in dat school niet bijdraagt aan zijn doel;
• Een kind kan nog niet zelf ervaren dat school belangrijk is;
• Overtuigen van het kind door de ouder heeft weinig nut;
• Straffen draagt weinig bij.

Voorstel voor gedragsverandering

Ik ben op zoek naar een interventie waarbij het kind ervaart dat school op dit moment al van belang is. Een ander persoon dan de ouder is nodig om uit te leggen aan het kind wat de consequenties zijn. Die persoon moet door het kind zelf gezien worden als betrouwbare bron. Liefst een autoriteit in de ogen van het kind. Daarnaast moet het kind uitgedaagd worden tot maximale prestaties, zonder dat er gestraft wordt.

Interventie

• De ouders maken een afspraak bij de dealer van het automerk waar het kind zich op focust;
• Deze dealer wordt vooraf ingelicht door de ouders wat er speelt. De ouders geven aan dat het belang van school zijdelings benadrukt moet worden;
• Bij het bezoek aan de autodealer krijgt het kind een rondleiding van zijn voorbeeldfiguur: de autoverkoper;
• Het kind maakt kenbaar dat ook hij een autoverkoper wil worden. De autoverkoper (autoriteit) vraagt hoe het gaat op school en benadrukt het belang;
• In de context van het automerk worden er beloningen bij goede prestaties in het vooruitzicht gesteld. Bijvoorbeeld een grote beloning na een belangrijke stap.  Een dag autohuur waarin het kind kan meerijden in 'zijn' merk. Kleine tussentijdse beloningen zijn ook van belang bij kleinere successen. Sleutelhangers, miniatuur auto's, een poster voor aan de muur, etc.

Gedragsverandering vraagt creativiteit

Wil je tot gedragsverandering komen, dan moet je slim nadenken over hoe je gedrag kunt beïnvloeden. Gedragsverandering vraagt creativiteit. Je moet dan wel kennis hebben over gedrag. Veel mensen investeren niet aan de voorkant in kennis over gedrag, maar raken wel gefrustreerd als gedragsverandering bij een ander niet lukt. Het is zonde als je je realiseert hoeveel onnodig energie er in overtuigen, dwang en straffen gestoken wordt. Als je het eens over een andere boeg wil gooien, stuur dan een berichtje.